İspat konusu vergi uygulamasının en temelini oluştur. Ülkemizin vergi sisteminde de vergi uygulamasında ispat, Vergi Usul Kanunu (VUK)’nda hazırlanmıştır.
Bütün vergilerin uygulamasında bu düzenleme içerisinde değerlendirme yapılmaktadır. VUK 3. Maddesinde en son 1981 yılında yapılan düzenlemeler ile temel prensip olarak vergileme ile alakalı olaylarda ekonomik ve teknik icapların dışında bir durumu iddia edenin ispat etmesi gerekmektedir. Madde asıl olarak durumu son derece net ve özlü bir şekilde belirtmiştir. Madde gerekçesinde de konu son derece objektif ölçütlere bağlanmaya çalışılmıştır.
Madde hükmü ile öngörülen kriterleri alt alta sıralarsak;
Vergi kanunlarında ilk prensip kanun metninde yazılı olandır.
Fakat kanun metni vergilendirmeye dair olayı kesin olarak belirtemiyorsa o zaman getiriliş sebebine göz atılır ve düzenlemenin getiriliş amacı baz alınarak karar verme yolu izlenir.
İspat olayında yemin hariç her türlü delil ileri sürülebilecektir.
Son olarak da iktisadi ticari ve teknik icaplara ters iddiada bulunan taraf bu iddiasını delillere dayanarak ispatlamak zorundadır.
Vergi uygulaması anlamında söyleyecek olursak bir vergi incelemesinde vergi inceleme elemanı veya vergi idaresi bir vergi kayıp ve kaçağı bulduğunu beyan ediyorsa bulduğu bu kayıp kaçağı delilleriyle ortaya koymak durumundadır. Sadece ben bunu uygun görmedim veya kabul etmiyorum demek suretiyle bir tarhiyat yapılamaması temel prensiptir.
İnceleme elemanı veya idare böyle bir iddiada bulunuyorsa mükellefin hakları söz konusudur. Bu haklar;
Uzlaşma talep etmek,
Bir vergileme hatası olduğunu düşünüyorsa düzeltme talep etmek,
Bu yollarla sonuç alamıyorsa veya bu yollara hiç başvurma gereği duymadan yargıya gitmek.
Yargı bu itirazı değerlendirirken doğal olarak öncelikle tarhiyatın ilgili kanun maddesine uygun olup olmadığına bakacaktır. Bunu yaparken de tarhiyatın delillerinde yasaya uyarlık var mı, bu tarhiyatın dayanakları geçerli mi konularına bakacaktır.
Mükellef ise tarhiyata hangi nedenle itiraz ettiğini yine yasada öngörülen geçerli kanıtları ile ispat etme yoluna gidecektir.
Madde bu haliyle İdareye bir vergi sağlarken sadece iddiaya dayalı hareket edemeyeceğini delillendirilmesi gerektiğini, mükellef de bu tarhiyatın haklı veya yerinde olmadığını ispat için imkan sunmaktadır.